Şanzıman, yani vites kutusu, motordan aldığı dönme gücünü tekerleklere ileten aktarma organıdır. Bu aktarma işini yaparken sürücünün isteğine göre tork değerini ayarlayıp şaft veya diferansiyele iletir.
Şanzıman Çeşitleri
Günümüzde en çok kullanılan tür olan manuel şanzımanlarda aracı kullanan kişi vitesi elle değiştirir. Vites değiştirilmeden önce kesinlikle debriyaja basılmalı ve güç iletimi durdurulmalıdır, daha sonra vites değiştirme işi gerçekleştirilerek debriyaj devreden çıkarılır. Debriyajın serbest kalmasının ardından yeni vitese uygun tork değerleri tekerleklere iletilir.
Otomatik şanzımanlarda ise isminden de belli olduğu üzere yük ve yol şartlarına göre sürücüye gerek duymadan vitesi otomatik olarak ayarlayan sistemlerdir. Kullanım kolaylığı sağlaması sebebiyle çok hızlı bir şekilde popüler olan bu şanzımanların dezavantajları ise manuel tiplerine oranla daha hızlı arızalanmalarıdır.
Son şanzıman türü ise asıl üretim amacı yarış arabalarında kullanılmak olsa da araç performansını hissedilir düzeyde artırmasından ötürü normal araçlarda da kullanılmaya başlanan yarı otomatik şanzımanlardır. DSG yani Dual Shift Gear Box olarak da adlandırılan bu şanzımanda iki adet krank mili bulunur.
Şanzımanın Genel Yapısı ve Çalışma Prensibi
Vites kutuları içinde milleri destekleyen yataklar, dişliler ve vites değiştirme mekanizması bulunan genellikle alüminyum alaşımlı gövdeye sahiptirler.
Şanzıman, baskı balata vasıtasıyla elde ettiği hareketi şaft ve diferansiyele aktararak aracın hareketi için gerekli olan tork değerinin iletimini sağlar. Ana mil, grup mili, dişli sistemleri, giriş mili, kayıcı mil, vites çatalı ve sekromen sistemlerinden oluşan şanzıman elemanları motorun ürettiği momenti tekerleklere ileterek aracın durma pozisyonundan hareketli hale geçmesini sağlar. Şanzıman elemanları bunun yanı sıra durma konumdayken dahi motorun çalışır halde kalmasını, yol ve çevre şartlarına göre en ideal hızın tespit edilmesini, yüksek hızlarda ekonomik bir sürüşün sağlanmasını ve arzu edildiği durumlarda aracın geri hareketini sağlamakla görevlidir.